Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), finansal sistemin güvenliğini artırmak, kayıt dışı işlemleri önlemek ve şeffaflığı sağlamak amacıyla yeni bir tebliğ taslağı hazırladı. Buna göre, 200 bin TL ve üzerindeki EFT, havale ve nakit işlemler için beyan zorunluluğu getiriliyor.

1 Ocak 2026’da yürürlüğe girmesi hedeflenen tebliğ kapsamında, 2 milyon TL üzerindeki işlemlerde “Nakit İşlem Beyan Formu” doldurulması şartı aranacak. 20 milyon TL’yi aşan işlemlerde ise bu formun detaylı açıklama ve dayanak belgelerle birlikte hazırlanması gerekecek.

EKONOMİ Gazetesi yazarı Yeminli Mali Müşavir Abdullah Tolu, MASAK'ın tebliğ taslağını ekonomim.com için değerlendirdi. Tolu, uygulamanın bu rakamlarla bıçak sırtı olduğuna dikkat çekerek özetle şunları söyledi:

Makul düzey kimin için makul?

"MASAK tarafından hazırlanan tebliğ taslağının amacı suç gelirlerinin aklanmasını önlemek, terörün finansmanı engellemek ve kayıt dışılıkla mücadele. Bu amaçları biz de tüm gücümüzle destekliyoruz. Taslak, bankalar gibi finansal kuruluşlara sorumluluk yüklüyor. Bankaların müşterilerini tanıma gibi bir zorunluluğu var. Bu zorunluluk kapsamında da 'makul' düzeyde para hareketlerinin takibinin sağlanması hedefleniyor. Tabi bu 'makul' düzey kimin için makul? 

200 bin liralık bir para hareketinden en az 20 karakterlik işlemin mahiyetiyle ilgili açıklama istenecek. Şimdi 200 bin lira Türkiye için hiçbir şey. Türkiye'nin en büyük parasının 200 lira olduğu ve bunun vale parası bile etmediği ortamda 200 bin liranın esas alınması doğru değil. Rakamın küçük olması tedbirin daha kapsayıcı ve daraltıcı olarak uygulanmasının amaçlandığını gösteriyor. Bu rakamların bence tebliğde denildiği gibi daha 'makul' düzeye çıkarılması lazım. 

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın isteği...

200 bin TL ile 2 milyon arasındaki rakamlarda nakit beyan formu düzenlenecek. 20 milyon TL üstü işlemler için de fonun kaynağı sorulacak. Bu uygulama 1999 yılında dönemin Maliye Bakanı Zekeriya Temizel'in getirdiği 'Nereden buldun?' yasasının aslında yasa olarak değil de ikincil mevzuat olarak düzenlenmesi gibi bir şey. Eğer biz kayıt dışı ile mücadele edeceksek ya 'Nereden buldun?' ya da 'Özel Gider Harcama Bildirimi' düzenlemelerini yasalaştırmamız lazım. Bunların ikincil düzenlemelerle yapılmak istenmesi doğru değil. Geçmişe baktığımızda, Hazine ve Maliye Bakanlığı, 'Özel Gider Harcama Bildirimi' düzenlemesini getirmek istiyor. 'Nereden buldun?' düzenlemesiyle kayıt dışı gelirden vergi alıyorsunuz. 'Özel Gider Harcama Bildirimi' düzenlemesiyle de, harcamalardan hareketle gelir varsayımında bulunup yine kayıt dışı gelirin vergilendirmesi yapılıyor. 

Bu bıçak sırtı uygulamayla bankacılık başta olmak üzere çok sayıda sektör olumsuz yönde etkilenir.

MASAK tebliğ taslağı bizi 7 gelir vergisi unsuruyla ilişkilendirilmesi gibi bir sonuca götürüyor bizi. Şu anki ekonomik konjonktürde bu ne kadar doğru tartışmalı. Taslak tebliğdeki düzenleme, insanların ellerindeki finansallarını bankacılık sistemine aktarmalarını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu gerçekten bıçak sırtı bir düzenleme. 

Türkiye'nin geniş tecrübeleri var bir daha yaşanmamalı

“Nereden buldun” düzenlemesi 1999 yılında yapıldı, sonrasında ülkeden inanılmaz şekilde para çıkışı oldu. Sonrasında, rahmetli Prof. Dr. Şükrü Kızılot'un 4x4 dediği 4444 sayılı kanunla bu düzenleme geri alındı. Kayıt dışı ile mücadele elbette edilmeli. MASAK'ın amaçları doğrultusunda tabii ki belirtilen düzenlemeler de yapılmalı. Ama tebliğde geçen 'makul' ifadesi doğrultusunda 200 bin liralık miktardan değil daha yüksek miktarlardan açıklama-izah istenmeli. Uygulama yüksek rakamlardan başlanarak süreç içerisinde kademeli olarak aşağı doğru küçültülerek uygulanmalı. Bu uygulama vatandaşlara benimsetilmeli. Aksi halde, bankacılık sisteminden uzaklaşan vatandaşlar kripto varlıklar, fiziki altın ve dövize yönelebilecek. Yine tebliğ taslağındaki çetrefilli bu uygulama bankaların iş yükünü artıracak, basit bir araç, gayrimenkul satış işleminin bile uzun zaman almasına sebep olacaktır.

Bu düzenleme kamuoyunda daha çok tartışılmalı ve ilgili kurumlardan görüş alınmalı. Ekonomiye zarar vermeden belki de başka bir düzenleme yapılmalı. Türkiye'nin geçmiş tecrübeleri var, aynı şeyleri bir daha yaşamamak lazım."

Taslakta neler var?

MASAK'ın taslak düzenlemesinde şu bilgilere yer verildi:

200 bin TL ile 2 milyon TL arası nakit/EFT/havale işlemlerinde, işlem mahiyeti seçilecek. “Gayrimenkul alım”, “borç ödeme”, “hediye/bağış” gibi başlıklar sunulacak. Kullanıcı bu seçenekler dışında “diğer” ya da “bireysel ödeme” gibi genel ifadeleri işaretlediğinde en az 20 karakterlik açıklama girmesi zorunlu olacak.

2 milyon TL ile 20 milyon TL arası işlemlerde, müşterilerden “Nakit İşlem Beyan Formu” doldurulması istenecek; form işlemin amacına dair somut bilgiler içerecek.

20 milyon TL üzeri işlemlerde, hem beyan formu hem de paranın kaynağına dair detaylı belge ve bilgi talep edilecek; bu belgeler sunulamazsa işlem banka tarafından reddedilecek.

Taslağa göre, eğer banka veya finans kuruluşları müşteriden gerekli açıklama, form veya belgeyi temin edemezse işlemi gerçekleştirmeme hakkına sahip olacak. Bu düzenlemeyle finansal sistemdeki denetim ve şeffaflığın artırılması, kara para aklama, vergi kaçırma ve terörizmin finansmanı gibi risklerin azaltılması hedefleniyor.

Ayrıca, ATM üzerinden yapılan nakit işlemler de bu kapsamda değerlendirilecek; 200 bin TL ve üzeri işlemler ile bağlantılı tutarın aşılması durumunda açıklama zorunluluğu aranacak.

MASAK, taslağın son haline yönelik görüş ve önerilerin 18 Ağustos 2025 tarihine kadar iletilebileceğini; taslağın resmi yayımlanması ve nihai hale gelmesi sonrası yürürlüğe gireceğini bildirdi.