Türkiye Çay Sektörü Derin Krizde

Trabzon Ticaret Borsası (TTB) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Yavuz Selim Çakıroğlu, Türkiye çay sektöründe yaşanan yapısal bozulmayı değerlendirerek sektörün finansal baskı, kalite erozyonu ve piyasa dengesizliği nedeniyle kritik bir döneme girdiğini söyledi.

Çakıroğlu, çayın Karadeniz ekonomisinin omurgası olduğunu hatırlatarak, “Bugün yaşananlar sadece mali bir kriz değildir; üretimden tüketime uzanan tüm zincirde bir çözülme yaşanıyor” dedi. 

İKİ TEMEL SORUN: FİNANSMAN ÇÖKÜŞÜ VE KALİTE EROZYONU

Çakıroğlu, kırılmanın merkezinde iki temel etken bulunduğunu ifade etti:

1) Yüksek işletme sermayesi ihtiyacı ve kredi maliyetleri

Sanayicinin en büyük maliyetinin hammadde olduğunu belirten Çakıroğlu, küçük ve orta ölçekli imalatçıların yaş çay bedellerini peşin ödemek zorunda kaldığını söyledi.

“Kredi faizleri çok yüksek, finansmana erişim zor. Sanayici ayakta kalabilmek için kısa vadeli ve yıkıcı finansal manevralara mecbur kalıyor” diye konuştu. 

2) Kalite düşüşü ve hileli üretim pratikleri

Çakıroğlu, piyasada kalitesiz ve karışım oranı yüksek ürünlerin çoğaldığını belirterek, bunun hem marka değerini hem de tüketici güvenini sarstığını söyledi.

“ÜRÜN BOZDURMA MODELİ SANAYİCİYİ BORÇ KISKACINA SOKUYOR”

Sektörde yaygınlaşan “ürün bozdurma” modeline dikkat çeken Çakıroğlu, imalatçıların nakit akışı sağlamak için çayı çoğu zaman maliyetinin altında sattığını aktardı.

“Bu görünmez finansman ağı kısa vadede nefes aldırsa da uzun vadede rekabet gücünü eritiyor. Sanayiciyi borç döngüsüne hapsediyor” ifadelerini kullandı. 

“400 PAKETLEME FİRMASI PİYASAYI ŞEKİLLENDİRİYOR”

Çakıroğlu, paketleme firmalarının sektörde haksız fiyat üstünlüğü sağladığını vurgulayarak şunları söyledi:

“Yaklaşık 400 paketleme firması var. Birçoğu üretim yapmadan sadece fason ambalajlama ve pazarlama ile kazanç elde ediyor. Üç harfli zincir marketler bu sistemin merkezinde. Ucuz hammadde bulup maliyetin altında fiyatla piyasayı bozuyorlar.”

Sanayicinin emeğinin değersizleştiğini ifade eden Çakıroğlu, “Kazanan paketleme şirketleri oluyor, kaybeden üretici” dedi. 

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İÇİN ADİL DEĞER ZİNCİRİ ŞART

Çakıroğlu, çay sektörünün sürdürülebilir yapıya kavuşması için atılması gereken adımları şöyle sıraladı:

               •             Çaykur’un marka ve paketleme gücünün artırılması

               •             Küçük üreticinin finansal olarak korunması

               •             Piyasa denetimlerinin sıklaştırılması ve şeffaflık

               •             Kalite standartlarının yeniden tesisi

“Kısa vadeli fiyat rekabeti sektörü çökertiyor. Çözüm adil değer zinciri kurmaktan geçiyor” dedi. 

“MEVCUT YAPI ÜRETENİ CEZALANDIRIYOR, PAKETLEYENİ ÖDÜLLENDİRİYOR”

Çakıroğlu, sektörün geldiği noktayı özetlerken çarpıcı ifadeler kullandı:

“Bugünkü durum sadece mali çöküş değil; emeğin, kalitenin ve güvenin sistematik olarak aşındığını gösteriyor. Gerçek çözüm, Çaykur’un yeniden sanayicinin yanında konumlanmasıyla mümkündür.”

“Çayın gerçek değeri fincanın rengiyle değil, üreticinin emeğinin hakkıyla ölçülür” diyerek değerlendirmesini tamamladı.