Türkiye ekonomisi bu yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,7 ile yüzde 4,2 seviyesindeki beklentilerin altında büyüdü. Buna karşılık ikinci çeyreğe göre üçüncü çeyrekte mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış büyüme ise yüzde 1,1 ile yüzde 0,5 olan beklentileri aştı. Büyümeye en önemli katkılar vatandaşın tüketim harcamaları ile toplam yatırımların artmasından kaynaklanırken tarım sektörü ve dış ticarette değişim negatif etki yaptı. Tarımda yüksek daralma gıda fiyatlarına etkisi nedeniyle önümüzdeki dönem enflasyon verileri için de kaygı oluşturuyor. Büyüme verilerinde geriye dönük yapılan büyük revizyonlar ise dikkat çekti.

Yıllık milli gelir tüm zamanların zirvesinde

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayri safi yurtiçi hasıla gelişmelerini yayımladı. Buna göre Türkiye ekonomisinin büyüklüğü yılın üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla 17 trilyon 424 milyar 718 milyon lira olurken, dolar bazında büyüklük 432 milyar 880 milyon dolar oldu. Yıllıklandırılmış olarak milli gelir ise 1.54 trilyon dolar olarak hesaplandı.

TÜİK verilerine göre üretim yöntemiyle milli gelir hesabında tarım sektöründeki daralma dikkat çekerken, sanayi, inşaat ve finans sektörlerindeki hızlanma yaşandı. Verilere göre toplam sanayi üçüncü çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 6,5 büyüdü ve toplam ekonomiye 1.11 puanlık yukarı yönlü katkı yaptı. İmalat sanayi de toplam sanayiye paralel katkı vermeyi başardı. İkinci çeyreğe göre yatay bir katkı ile üçüncü çeyreği geride bırakan sanayide yılın son çeyreğine ilişkin öncü veriler biraz hızlanmaya işaret ediyor.

Tarımda sert daralma 1.33 puan geriletti

Bu çeyreğin büyümede en önemli hikayesi tarım sektöründeki sert daralma. Yaşanan kuraklığın da etkisiyle üçüncü çeyrekte tarım yüzde 12,7 daraldı ve bu de ekonominin büyümesini 1.33 puan aşağı çekti. Piyasada tarım sektöründe bu denli yüksek bir daralma beklenmiyordu ve tahminlerin sapmasında en önemli etkenlerden biri tarımdaki bu gerileme oldu. Son önceki yılların aksine bu yılın son çeyreğinde tarımın büyümeye negatif etkisi devam edecek gibi görünüyor. Bu da enflasyon için negatif bir haber olarak fiyatlanıyor.

İnşaat deprem konutlarının etkisiyle büyümeye pozitif katkısını yılın üçüncü çeyreğinde artırarak devam ettirdi. Yüzde 13,9 büyüyen inşaat sektörünün 0.72 puanlık olumlu katkısı varken, inşaat yatırımlarında cari fiyatlarla yüzde 13,3’lük büyüme gerçekleşti. Kamunun başı çektiği yeni projeler önümüzdeki çeyreklerde de inşaatta büyümenin ve pozitif katkının süreceğinin habercisi.

Finans sektörü büyümeye katkısını arttırdı

Ticaret, ulaştırma ve konaklama sektörü tam sezonunda yüzde 6,3 büyüme ile 1.52 puanlık katkı verdi ekonominin büyümesine. Bilgi iletişim sektörü ise yüzde 10,1’lik büyüme ve 0.31 puanlık pozitif etki ile dikkat çekti. Finans sektörü ise önceki çeyreklere göre üçüncü çeyrekte sıkı para politikasına rağmen büyümesini ve ekonomiye katkısını arttırdı. Üçüncü çeyrekte yüzde 10,8 büyüyen finans 0.54 puanlık pozitif etki yaptı. Finans sektöründeki büyümenin kaynağı ise tüketici kredileri, kredi kartları ve kredili mevduat hesapları olarak öne çıkıyor.

Gayrimenkul sektörü yüzde 4,2 büyüme ile 0.37 puanlık, mesleki idari destek hizmetleri 0.2 puanlık, kamu yönetimi hizmetleri 0.19 puanlık, diğer hizmetler ise 0.13 puanlık katkı verdi büyümeye. İkinci çeyreğe göre hizmetler sektöründeki katkı kamu yönetimi hizmetlerinin daralmadan büyümeye geçmesine rağmen yatay kaldı.

Vatandaşın tüketiminden 3.19 puanlık katkı geldi

Tüketim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla hesabında en dikkati çeken vatandaşın tüketimi ile toplam yatırımlar oldu. Vatandaşın tüketimi yüzde 4,8 büyüyerek toplam ekonomik büyümeye 3.19 puanlık katkı sağlarken devletin tüketim harcamaları da ikinci çeyrekteki daralmanın aksine üçüncü çeyrekte büyümeye geçti. Devletin tüketimi yüzde 0,8 büyüdü ve ekonomiye 0.1 puan sınırlı bir katkı verdi. Vatandaşın tüketim harcamalarının yılın son çeyreğinde hız kesmesi beklenmiyor, son çeyrek büyümesinde de en büyük katkının yine vatandaşın tüketiminden gelmesi muhtemel.

Toplam yatırımlar hızlandı bu çeyrekte ve yüzde 11,7 büyüyerek toplam ekonomiye 2.84 puanlık yukarı yönlü etki yarattı. Bir önceki çeyrekte toplam yatırımların katkısı yine 2 puanın üzerinde gerçekleşmişti. Toplam yatırımlarda inşaat yatırımlarının büyümesinin etkisi büyük, deprem konutları ile yeni projeler bu yıl inşaat sektöründe büyümeye pozitif katkı gelmeye devam edeceğini gösteriyor. Makine ve teçhizat yatırımları da bu çeyrekte cari fiyatlarla yüzde 11,3 büyüme yaşadı bir önceki çeyrekte yüzde 9,3 seviyesindeydi.

Dış ticaretten 1 puana yakın negatif etki

Dış ticaretin büyümeye negatif etkisi azaldı bu çeyrekte. İhracat yüzde 0,7 daralarak büyümeyi 0.17 puan aşağı çekerken, ithalat yüzde 4,3 büyüyerek 0.8 puanlık negatif etki yarattı. Böylece dış ticaretin ekonomik büyümeye negatif etkisi 0.97 puan oldu. İkinci çeyrekte 1.37 puana varan bir negatiflik söz konusuydu. Stok değişimleri ise bu çeyrekte negatif etkiledi büyümeyi. Önceki iki çeyrekte stok değişimlerinin büyümeye katkısı pozitif olmuştu.

TÜİK’ten verilerde büyük revizyon

TÜİK ikinci çeyrek büyüme verilerine ilişkin büyük revizyonlara imza attı. İkinci çeyrekte yüzde 3,5 olarak açıklanan tarımda daralma yüzde 5,5 daralmaya revize edilirken, finanstaki yüzde 2,6 büyüme de yüzde 4’e yükseltildi. Komu yönetimindeki daralma ise yüzde 1,2’den yüzde 0,5’e çekildi. Vatandaşın tüketimi ise yüzde 5,1 büyümeden yüzde 4,4’e indirilirken devletin tüketiminde yüzde 5,2 olarak açıklanan daralma yüzde 0,6’ye çekildi. Yatırımlarda büyüme ise yüzde 8,8’den yüzde 9,1’e çıkarıldı, ihracattaki büyüme de yüzde 1,7’den yüzde 2’ye artırıldı. Toplam ikinci çeyrek büyümesi de yüzde 4,8’den yüzde 4,9’a yükseltildi.

Yıllık büyüme beklentileri %3’ün üzerinde

Yılın son çeyreğinde faiz indirim döngüsü ve ekonomik aktivitelerde hızlanma işaretlerinin güçlenmesi bekleniyor. Bu yıl sonunda yüzde 3’ün üzerinde bir büyüme verisi ile karşılaşılacağını gösterirken beklentiler yüzde 3,1-3,6 arasında değişim gösteriyor. 2026 sonu için büyüme tahminleri ise yüzde 3,7 seviyesinde. Orta Vadeli Program’da bu yıl için büyümenin yüzde 3,3 seviyesinde gerçekleşmesi tahmin ediliyor.

Çalışanın milli gelirden aldığı pay yine geriledi

TÜİK verilerine göre çalışanların mevcut fiyatlarla brüt katma değerdeki payı, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 35,0 olarak gerçekleşti ve geçen yıla göre değişmedi. Öte yandan, net işletme fazlası gelirinin payı yüzde 46,0’dan yüzde 46,7’ye yükseldi, piyasa uzmanları bunun da gelir eşitsizliğinin kötüleştiğini gösteriyor olabileceğine dikkat çekti.