Fındıkta dengeler değişiyor

Türkiye’nin tarımsal ihracatında lokomotif ürünlerden biri olan fındıkta kritik bir döneme girildi. Rekabet Kurumu’nun geçtiğimiz günlerde açıkladığı karara göre, dünya devi Ferrero Türkiye’den yapacağı fındık alımını bu sezon için 45 bin tondan 30 bin tona indirdi. Bu karar, sadece bir ticari hamle değil; Türkiye fındık sektörü açısından yapısal sorunları yeniden gündeme taşıyan önemli bir işaret. Zira Türkiye, dünya fındık üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini sağlarken, değer zincirinin büyük kısmını hâlâ dış alıcılar yönetiyor.

Üreticiden ihracatçıya kadar herkes etkilenecek

Ferrero’nun alım hacmini daraltması, hem üretici fiyatları hem de bölgedeki işleme tesisleri açısından ciddi sonuçlar doğuracak. Bu sezon yaşanan rekolte düşüklüğü ve artan maliyetler nedeniyle zaten zor bir dönem geçiren üretici, şimdi alım güvencesi zayıfladığı için yeni bir belirsizlikle karşı karşıya. Ordu, Giresun, Samsun ve Trabzon’da binlerce ailenin geçim kaynağı olan fındıkta bu durum, gelir kaybı, üretim motivasyonunun azalması ve bölgesel ekonomide daralma anlamına geliyor.

Karadeniz ekonomisinde yankıları

Fındık sadece bir tarım ürünü değil, Karadeniz’in sosyo-ekonomik dokusunun kalbidir. Üretimden işlenmeye, ihracattan iç pazara kadar her aşama bölgenin istihdamını, ticaretini ve döviz gelirini doğrudan etkiler. Ferrero gibi büyük alıcıların adımları, bu nedenle sadece piyasa dinamiği değil, bölgesel kalkınma stratejisiyle de ilişkilidir. Bugün Karadeniz’de sanayici, ihracatçı, üretici ve yerel yönetimler ortak bir soruyu sormalıdır: ‘Bu krizi nasıl fırsata çevirebiliriz?’

Çıkış yolu: Yerli sanayi ve markalaşma

Fındıkta uzun yıllardır tartışılan temel sorunlardan biri, katma değerin büyük bölümünün Türkiye dışında yaratılması. Ham fındığı satan, ama çikolata rafında kendi markasını göremeyen bir ülke konumundayız. Bu tabloyu değiştirmek için atılabilecek adımlar artık ertelenemez:

Yerli entegre tesislerin güçlendirilmesi: Kırma, kavurma, ezme, paketleme ve mamul üretim aşamalarının Türkiye’de yapılması teşvik edilmeli. Ordu, Giresun ve Samsun’da bu konuda yatırım altyapısı güçlü; önemli olan koordinasyon ve finansman modellerini geliştirmek.

Markalaşma ve ihracat çeşitliliği: Yerli markaların doğrudan ihracat yapabilmesi için hem tanıtım hem lojistik destek sağlanmalı. ‘Türk fındığı’ etiketiyle premium segmentte markalar yaratmak artık bir zorunluluk.

Kooperatifleşme ve üretici birliklerinin güçlenmesi: Küçük üreticiler, tek başına küresel alıcılara karşı pazarlık gücüne sahip olamaz. Kooperatif temelli, sürdürülebilir alım modelleri hem üretici gelirini korur hem fiyat istikrarı sağlar.

Kamu–özel işbirliği ve finansman modelleri: Tarım ve sanayi politikaları birlikte ele alınmalı. Bölgesel kalkınma ajansları, ticaret odaları ve üretici birlikleri aynı masa etrafında plan yapmalı.

Ferrero freni bir uyarıdır

Ferrero’nun bu kararı, Türkiye’ye ‘üretim kadar pazarlama zincirinde de güçlen’ mesajı veriyor. Küresel alıcılara bağımlı bir sistem sürdürülebilir değil. Yerli markalar, bölgesel işbirlikleri ve sanayi yatırımlarıyla fındığın kaderi yeniden yazılabilir. Bu sadece ekonomik değil, stratejik bir bağımsızlık meselesidir.

Sonuç: Kriz değil, yön değişimi zamanı

Bugün Karadeniz’in önünde iki yol var: Ya her sezon fiyat ve alım krizleriyle boğuşan bir yapıyı sürdürmek, ya da kendi sanayisini, markasını ve pazarlama gücünü inşa eden bir modele geçmek. Ferrero’nun alım freni, aslında bu ikinci yolun ne kadar acil olduğunu gösteriyor. Fındıkta yerli değer zinciri kurmak, sadece üreticiyi değil, Karadeniz’in geleceğini de güçlendirecek bir milli stratejidir.

 

HAFTANIN SÖZÜ

“Krizler bazen en verimli tohumları eker — yeter ki toprağı iyi değerlendirelim.”