Katma değerli üretimde yaşanan tıkanma, küresel rekabetin sertleşmesi ve iklim kaynaklı arz sorunları, Türk fındığını yeniden ham madde ihracatına sıkışan bir yapıya doğru itiyor.

Karimex Fındık Yönetim Kurulu Üyesi Emrah Albayrak, fındık sektörünün bugün geldiği noktayı değerlendirirken, sorunun yalnızca üretim ya da fiyat başlığıyla açıklanamayacağını belirtiyor. Albayrak, “Türkiye’nin fındığı ileri düzeyde işleyebilecek altyapısı, teknolojisi ve bilgi birikimi var. Ancak katma değerli ürünleri her pazara aynı rahatlıkla sokamıyoruz” ifadelerini kullanıyor.

Katma Değer Üretilebiliyor, Satılamıyor

Sektörün temel açmazı, işlenmiş ürün üretme kapasitesinin yüksek olmasına rağmen, bu ürünlerin önüne çıkan vergi, kota ve ikili ticaret anlaşmaları. Albayrak’a göre bu durum, Türk fındığının giderek daha basit formlarda ihraç edilmesine yol açıyor.

“Geçmişte fındığı kavrulmuş, kıyılmış ya da püre halinde daha fazla ihraç ediyorduk. Son yıllarda ise iç fındık ağırlıklı bir ihracat yapısına geri döndük” diyen Albayrak, bunun marjları aşağı çektiğini söylüyor.

Rekabet Artıyor, Alan Değişiyor

Küresel rekabet cephesinde de tablo değişiyor. Azerbaycan, Gürcistan, Şili ve ABD gibi ülkeler düşük maliyet avantajıyla hızla üretim kapasitesi oluşturuyor. Bu ülkelerin henüz Türkiye’nin kalite ve işleme kültürüne ulaşamamış olmalarına rağmen, fiyat avantajıyla güçlü rakipler haline geldiğini belirten Albayrak, “Bugün Türkiye’nin dünya üretimindeki payı hızla aşağı geliyor. Bu sürdürülebilir bir tablo değil” değerlendirmesinde bulunuyor.

İhracattaki Sert Düşüşün Perde Arkası

Bu yıl yaşanan zirai don ve kuraklık, rekolteyi ciddi biçimde düşürdü. Ancak Albayrak’a göre ihracattaki sert gerilemenin tek nedeni arz eksikliği değil.

“Alıcılar, Türkiye’de yeterli stok olduğu algısıyla fiyat artışlarına uyum sağlamadı. Alternatif pazarlara yöneldiler” diyen Albayrak, bu durumun ihracatı geçen yıla göre yüzde 50’nin üzerinde daralttığını ifade ediyor.

Fındık Ekonomik Olmaktan Çıkıyor mu?

Sektörün bir diğer kırılgan noktası ise fiyat politikaları. Albayrak, yüksek taban fiyat uygulamalarının uzun vadede yeni rakipler yarattığını belirterek, “Fındık giderek ekonomik bir üründen çok siyasi bir ürüne dönüşüyor. Bu da küresel rekabette bizi zorlayan bir faktör” görüşünü dile getiriyor.

Çözüm Nerede?

Albayrak’a göre çözüm, yeni tesis yatırımlarından ziyade verimlilik artışı, maliyetlerin düşürülmesi ve katma değerli ihracatın önünün açılması. Devlet desteklerinin daha çok bahçeye, üreticiye ve tarımsal verimliliğe yönlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Albayrak, özellikle Doğu Karadeniz’deki üreticiler için pozitif ayrımcılık çağrısında bulunuyor.