Karadeniz Ekonomi Haber sitemizin yazarların dan Ekonomist Prof Dr Kenan MORTAN fındık piyasasını ve yaşanan son gelişmeleri değerlendirdi.

Mortan yapmış olduğu önemli açıklamalar da ;2014 fındık sezonu’nun oldukça hareketli geçeceğinin altını çizerek‘’ bu anlamda herkes kendi payına ağır sınavlar verecektir’’şeklinde dikkat çekici yorumlar da bulundu

İktisatçı Prof Dr Kenan Mortan Gözüyle ‘’FINDIK’’…

Fındık piyasasın da şuan 5 olguyu alt alta dizilmiş buluyorum.

Birinci olgu;Fındık piyasası ihmal edemeyeceğimiz bir büyüklük taşıyor.Yılda Ortalama 2,5 milyar dolarlık 120 ülkeye uzanan bir ihracat yapısı var.Bu yapı içerisinde rekoltenin 800 bin tondan 500 bin tona inmesiyle ile ilgili bir vakayla karşı karşıyayız.

İkinci olgu; Firmalar bu iniş çıkışlı elinde stok bırakmayan yapıları nedeni ile bir finansman zorlamasıyla karşı karşıyalar ,bankacılık kesimi henüz bu problemi dağlamaya çözmeye elverişliveya yatkın gözükmüyor.

Üçüncü olgu;Görünen oki firmaların alımın düşmesine pareler olarak ciddi bir şekilde daimi kadroda işçi bulundurmak yerine işçi çıkarımı gerçekleşecek.

Dördüncü olgu; Fındık fiyatları yükseliyor. Hazır olmadığımız bir şekilde fındığı 10 liradan piyasa dan fındık bulmak da sektör zorlanıyor.Bu artışın ne olacağını ön görmek mümkün değil.

Beşinci olgu ise; Hiç hesapta yokken son 4 fındık sezonunda varlığını hiç ihsas etmeyen aksine devletin kararıyla piyasa dışı bıraktırılan Fiskobirlik ben bütün Fındığı almaya talibim dedi ,bu rol de ne kadar ciddi..?

Şimdi 5 olgunun çözüme ne kadar yakın olduğunu detaylarıyla kısa olarak inceleyelim..

1-Galiba burada ilk kez büyük bir sınavla karşı karşıyayız.Bu kamusal bir sınav olarakda tanımlanabilir.Kamunun sınavı olarak tanımlanabilir,genelanlamda kamuoyu’nun sınavı olarak da tanımlanabilir.

Kamunun sınavı derken şunu söylemek istiyorum..

• ·Kamu bugüne kadar Fındığı herhangi bir tarım ürünü olarak tanıyordu.Ancak hiçbir tarımsal ürünün tahılda buna dahildir,bu rakamlara erişmeyen ihracat rakamları karşısında Amerika Tarım Bakanlığının( ABD) kullandığı deyimle ‘’ stratejik ürün’’ olarak tanımlamanın zamanı geldi.Bu staretejik ürün tanımı, staretejik olması kötü günde kullanımı değil farklı bakmayı gerektiren bir ürün olmasını gerektiğini söylüyor.Yani bu yıl inişli çıkışlı olma özelliğini taşıyan Tarım Piyasasına farklı bakmamız gerektiğini söylüyor.Tarım Bakanlığı Fındığa ‘’stratejik bir ürün’’olarak baktığını söylemek zorunda..

Bankalar Doğu Karadeniz Bölgesinde Ciddi Bir SınavVerecek

2-Türk Fındık İhracatcısı ülkemiz de 50 bin aileye iş,aş,istihdam sağlıyan ülkemize  2,5 milyar dolar döviz girsisi sağlayan 120 ülkeye ihracat yapan Türk Fındık ihracatcısı çok önemli desteklenmesi  gerekmektedir.Bankalara özellikle böyle sezonlarda çok önemli görevler düşüyor.Bankalar özellikle özel kesim bankacılığı bugüne kadar çok rahat bir şekilde kredi vererek fındık piyasasını fonladı.Bu fonlamada şöyle bir rahatlık vardı.Ürün belliydi,arz belliydi,bu işi yapacak ihracatçı belliydi.Dolayısıyla çok makul hizmetler üzerinden Fındık piyasasını bankacılık kesimi fonlayarak gerekli bu parayı krediyi sağlıyor,Fındık piyasasında ihracatını mümkün kılıyordu.Oysa bu yıl belkide olmayan bir ürünü finanse etmek yani ‘’toplanamaya bilir, olmaya bilir’’gibi riskleri var,hata payları var.Belli oranlar daha da düşebilir.Bankacılık sektörü Fındık sektörü üzerinde çok ciddi bir ekspertiz yapması gerekiyor.Bankalar ihracatçıyla bir ön görüşme yaparak,fonlama kararının ötesinde ciddi bir piyasa tesbiti yapmak durumundadır.

Burada o zaman ikinci bir zaruret ortaya çıkıyor kamudan sonra..,o zaman bankacılık sektörü özel bankacılık sektörünü kast ediyorum,bu işte ki tabloyu iyi görerek bankacılık olarak çok ciddi bir sınav vereceğini bilmeli..Yani işin iyi gününde varız işin sıkıntılı veya sektörün zor gününde konjuktürel gerileme dönemlerinde yokuz diyen bir bankacılığın ‘’bankacılık’’ tanımı olmadığını bankacılık sektörü bilmek zorunda.

Dolayısı ile bu yıl ki riskli durumu finansa eden riski de finansa etmesini bilen bir bankacılık ,bu sene Doğu Karadeniz piyasında ciddi bir sınav vereceğini bilmeli ve görmelidir.Fındık İhracatcıları bu dönem daha fazla desteklenmeldir.

Kamuoyunun Fındık Konusunda Bilgilendirilmesi Gerekiyor

3- Türkiye kamuoyuda önemli bir sınav verecek.Türkiye kamuoyu için Fındık bildik bir ürün değil.Zeytinyağ gibi mevsimsel karakteri nedeniyle fındık kimi üretici tarafından üretilen ve belli sayıda ihracatçı tarafından ihraç edilen bir ürün olarak tanımlanıyordu.Bu tanımın sığlığı yerleşik kalıplarda olaya bakmayı zorunlu gördü.Yani fındık ortalama insan için Türkiyede çerez özelliği dışında bir özellik taşımıyor.Oysa kamuoyunun Fındık konusunda bilgilendirilmesi gerekiyor.Bu nedenle Ordu Ticaret Borsası,Ordu Ticaret ve SanayiOdası,Giresun Ticaret Borsası,Giresun Ticaret ve Sanayi Odasına,Trabzon Ticaret Borsası ve Trabzon Ticaret ve Sanayi odasının olaya dönük olarak bilgilendirme yani Fındığın önemini anlatan iç piyasaya yönelik önemli tanıtım çalışmaları ve bilgilendirme çalışmaları yapmalıdırlar.Bunu kamusal işlev olarak görmelidirler.Özellikle bu bilgilendirmeyi fonları nedeniyle TOBB bağlı Odalar çok daha rahat yapabilir.

Ferrero Kısa VadedePara Kazandıracak Orta Vadede ise Kaybettiricek Bir Rol Edinmiştir

Üçüncü maddeyle paralel bir konuyada hemen değinmek istiyorum..

Bu sene Ferrero firmasının Türkiye'nin en büyük Fındıkihracat firmasını satın almasıyla başlayan süreç soru işaretlerini Fındık sektöründe artırdı.Ferrero dünya genelindeFındık bahçeleri dikiyor,İyi Tarım uygulamalarınıülkemiz de uygulamak istiyor..2023 yılını planlayan Ferrero firması ;

*Türk Fındıksektörüne 2014 yılı alım politikasını kamuoyuna sinyalleye bilmeli..Yani bir anlamda alım stratejilerimi şu ilkelere göre belirliyorum ,bu ilkeleri baz alıyorum diyerek radyoda ,gazetede,günlük sohbet de eksperiyle güç alıcısıyla kamuoyuna deklere etmelidir. Bilinmezin rantını sağlayan bir davranış kısa zamanda Ferreroya para kazandıracaktır ama orta vadede onu kaybettiren rolünü biçimleyecektir.

Şimdi bu vasıflardaDevletin Avrupa Birliğine verdiği programlar gereği bir orta vadeli problem sözünü çok benimsedik dolayısıyla ben orta vadeli çözüm sözünü kullanmak istiyorum.

Bu çözümde de 3 başlık önüme çıkıyor..

Birincisi; Lisanslı Depoculuk

Dünyanın bukadar etkin kullanabildiği bir olayı Türkiye’nin bukadar gayri etkin bukadar ve çözümsüz bir başlık olarak kullanabilmesine kamuoyunun akıl sır ermesine imkan yok.Dolayısıy ile lisanslı depoculuk konusunda varsa yasal engeller varsa uygulama engellerin kamuoyu tarafından paylaşılmasını özellikle lisanlı depoculuğa soyunmuş TOBB tarafından birincil görev olarak gözüküyor.Çünkü ister istemez orta vadede lisanslı depoculukbir çözüm seçeneği olarak, en azından bir tarım politikasında farklı bir enstrüman olarak bilinen farklı bir alet ötesini henüz bilmiyoruz .

Fındık Tanıtım Grubunun Misyonunu Yeniden Yapmak Zorundayız

İkincisi; Fındık Tanıtım Grubu

Fındık Tanıtım Grubu bizim yıllar yılı çok benimsediğimiz kendisinden misyonuna uygun çözüm çare umar bulduğumuz beklediğimiz bir kuruluş oldu.Fındığın tanıtımında çok  başarılı işlere Fındık Tanıtım grubu imza attı.Çok da anlamlı işler yaptı.Taa Çine fındığı anlatmaya gitti ama şunu gördük ki büyük alıcı bu işitatlı sektöründe başta çukalata olmak üzere kullanan sektördür.Tüketici olarak bizler küçük alıcıyız.Ülkelerde fındık iyidir pazarlaması yaptığın vakit ,Türk hava Yolları uçaklarında olduğu gibi fındığı benimsersiniz ama 20 gr 50 gr ...Birde yağlı üretici yapısı kolestoral üretici olması veya öyle bilinmesi nedeniyle insanlar haklı olarak geri düşüyor.

Dolayısıyla Fındık Tanıtım Grubu'nun Misyon tanımını yeniden yapmak zorundayız.Bu kısmen ve büyük oranda Ekonomi Bakanlığına düşüyor.Bakın Devlete kolay işler çıkarıyoruz yani bir Doğu Karadeniz de bu anlamda fikri üretmeye çalışıyoruz.Fındık Tanıtım Grubunun misyon tanımını doğrultalım dolayısıyla iş planını daraltalım daha spesifik daha hedefli hale getirelim.Fındık Tanıtım grubunu başarılı çalışmalarını sürdürecektir.

Çayda Çaykur İlerledi Ama Biz Fındık da Yol Almıyoruz

Üçüncüsü;Kamunun ''elini ''yeniden tanımlamak durumundayız.Şimdi diceksiniz ki bu kamuoyu Bizim Doğu Karadenizde çok bilinen bir olaydır .Bakalım bu ''el'' ne oluyor .Doğrusu bu alfatoksin olayı fındık da bilinen çok ciddi bir zaiyad olayıdır.Dolayısıyla aflatoksinin bir anlamda önlenmesi bir kamusal sorumluluk deilse kimin sorunudur.?Bu konuda hala yapılmalıdır diyen 3. Tekil şahıs cümlesi içine sığınan bir yaklaşım içinde olduğumuzu unutmayalım.

Dolayısyla bir afalatoksin mücadelesini öne çıkarmalıyız.Ayrıca Fındık fidanlarının yaşlandığı ve yenilenmesi gerektiği de bilinen, üstüneüstelik üzerine 2 yasa çıkardığımız çok önemli bir haber olmakla beraber, yol alınamadı.Oysa çayda şu veya bu şekilde Çaykur bu işi sistemli bir şekilde zaman zaman yalpalasa dahi yol alıyor ama biz fındık da yol almıyoruz.Yaşlanan ağacın ürün veriminin düşeceği çok açık bir kural bunun için alim olmaya gerek yok.Dolayısıyla fındık fidanının yenilenmesi olayının bir kamu sorunu olarak yenilenmesi gerektiğini düşüncesindeyim.

Fiskobirlik Bilançosunu Kamuoyuna Açıklasın

Bu bağlamda da Fiskobirlik sorununa gelmek isterim;

Fiskobirlik son 5 yıl içersinde elinde ki zararı kapatmak için elinde ki kamu enva yeni peyder peyi satan bir kuruluş oldu.Belli bir stratejik karar alarak bu kurum yerine TMO’yu görevlendirmeyi yeğledi.Şimdi bu yıl yanı 2014 fındık sezonunda bunun ben bütün fındığı almaya talibim demesi durumunda öncelikle odit edilmiş bilançosunu kamuoyuna açıklayarak’’ benim zararım yok, hiçbir yöneticiye borcum yok, dolayısıyla sıfırlanmış yapımla buna talibim’’ diyen bir derecelendirme kuruluşunda notladığı biçimdeçıkmaz ise kamuoyunda ki rolü popülizm yapmak olur buda böyle bilinmektedir.Altını çizerek bunuda vurgulamak isterim.

Peki sonuç;

Tarım ekonomisini Türkiye de ilk yazan iktisatçı olarak ilk yazan Gülten Kazgan Hoca Tarım Piyasasını normal mal üretimin den farklı oluşu , iklim iklimsel değerler ve ona bağlı oluşumun getirdiği dengesizlikleri yaşayan piyasa olarak Tarım Piyasası ‘’farklı bir piyasadır’’ o yüzden 6. Çıkan baskısında hala bu tanımı kullandığına göre bu tarz yaklaşılması gerekli olan bir bakışı talep ediyor ve bende altını imzalıyorum bunun.