Avrupa'da hane halkı harcamalarının en büyük kalemlerinden biri olan "gıda" harcaması, AB genelinde ortalama yüzde 11,9'luk bir paya sahipken, Romanya gibi ülkelerde yüzde 20'ye kadar çıkıyor. Bazı ülkelerde gıda fiyatları AB genelinden daha düşük olsa da, bu ülkelerdeki hane halkları genellikle bütçelerinin daha büyük bir bölümünü gıdaya harcıyor.

Eurostat'ın gıda fiyat endeksi de Avrupa genelinde gıda fiyatlarının büyük farklılıklar gösterdiğini ortaya koyuyor. Ortalama AB gıda sepetinin 100 euro olduğunu baz alan endeks, aynı sepetin her ülkede ne kadara mal olacağını gösteriyor. 100'ün üzerindeki fiyat seviyesi, bir ülkenin Avrupa ortalamasından daha pahalı olduğunu, 100'ün altındaki bir rakam ise daha ucuz olduğunu ifade ediyor.

En ucuz Makedonya en pahalı İsviçre

Eurostat'a göre, 2024 yılında Kuzey Makedonya, 36 Avrupa ülkesi arasında gıda açısından en ucuz ülke oldu. Standart bir gıda sepetinin maliyeti Kuzey Makedonya'da 73 euro olarak hesaplanırken, tutar AB ortalamasına göre yüzde 27 daha ucuz. İsviçre ise AB ortalamasının yüzde 61,1 üzerinde seyreden gıda fiyatlarıyla en pahalı ülke oldu. Aynı sepetin fiyatı burada 161,1 euroya ulaştı. 

AB'de ise en düşük gıda fiyatları 74,6 euro ile Romanya'da görülürken, en yüksek fiyat ise 125,7 euro ile Lüksemburg'da. Aynı gıda sepeti, AB ortalamasına göre Romanya'da yüzde 25,4 daha ucuzken Lüksemburg'da ise yüzde 25,7 daha pahalı.

Avrupa'da gıdanın en pahalı olduğu ülkeleri İsviçre'den sonra İzlanda 146,3 euro ve Norveç 130,6 euro izliyor.

AB üyesi olmayan ancak Avrupa Serbest Ticaret Birliği'ne EFTA üye olan ülkeler arasında ise en yüksek gıda fiyatları 119.3 euro ile Danimarka, 111.9 euro ile İrlanda, 111.5 euro ile Fransa'da,  110.9 euro ile Avusturya ve 110.9 euro ile de Malta'da görülüyor. Bu ülkelerde basit bir gıda sepeti AB ortalamasının en az yüzde 10 üzerinde oluşuyor.

EFTA ülkeleri arasında en düşük gıda fiyatları ise Güneydoğu Avrupa ve Batı Balkanlar'da.

Türkiye Avrupa'da gıda fiyatlarının en düşük olduğu 3. ülke

Kuzey Makedonya ve Romanya'nın yanı sıra Türkiye 75,7 euro, Bosna Hersek 82,5 euro, Karadağ 82,6 euro ve Bulgaristan 87,1 euro ile gıda fiyatlarında AB ortalamasının oldukça altında yer alıyor.

AB'nin büyük dörtlüsüne bakıldığında da gıda fiyatları, İtalya'da 104 euro, Almanya'da 102,9 euro ile AB ortalamasının üzerinde yer alırken İspanya'da 94,6 euro ise AB ortalamasının yüzde 5,4 altında kalıyor. 

Slovakya, Polonya, Çekya ve Macaristan dahil Orta Avrupa ve Doğu Avrupa ülkelerinin birçoğu AB ortalamasının altında veya ona yakın seviyelerde yer alıyor.

Genel olarak gıda fiyatlarının Batı Avrupa'da daha yüksek olduğu,  İskandinav ülkelerinin ise Avrupa'nın en pahalı ülkeleri olduğu görülüyor.

Ancak buna karşılık Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinde gıda, hane halkı harcamalarının yüzde 20'sinden fazlasını oluştururken, yüksek gelirli ekonomilerde bu oran genellikle yüzde 12'nin altında kalıyor. Kısaca aynı fiyat artışı, gelirlerin daha düşük olduğu ülkelerde daha ağır sonuçlar doğuruyor.

Danimarka ve İsviçre gibi ortalama ücretlerin daha yüksek olduğu ülkelerde, tarım, işleme ve perakende sektörlerindeki işçilik maliyetleri de tüketicilere yansıtıldığından gıda fiyatları daha yüksek oluyor. Ancak Danimarka'da gıda pahalı olsa da, insanların harcanabilir geliri daha yüksek olduğundan daha fazla yiyecek satın alabiliyorlar.

Üstelik Kuzey ve Batı Avrupa ülkelerindeki tüketiciler daha yüksek oranda organik veya premium ürünlere de diğer Avrupa ülkelerinden daha kolay ulaşabiliyorlar. 

Yüksek gelirli ülkeler artan fiyat seviyelerini absorbe edebilirken, Orta ve Doğu Avrupa'daki düşük gelirli haneler, nominal gıda fiyatları daha düşük olsa bile orantısız bir yükle karşı karşıya kalıyor.