16.07.2022

Bir hanedanlığın bitişi…

Güney Asya’nın 22.2 milyonlu Sri Lanka adlı ada ülkesinde 15 Nisan’da ödenemeyen dış borçlar, eriyen dövizler, elektriklerin sürekli kesilmesiyle başlayan tekil olaylar, bir hanedanlığın sorgulanmasına dönüştü.

Sular durulmadı, iş Goya Hanedanlığı’nın sonunu getirdi.

13 Temmuz gecesi bir askeri uçakla Maldivlere sığınan oradan da Singapur’a geçen Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa’nın bu firarıyla ülkedeki otokrat hanedanlık fiilen bitti.

BBC’nin yorumuyla bu olaylar silsilesi “protestocuların kayda değer başarısı”ydı.

Ancak yeni dönemin ne dekoru, ne de oyuncuları belli…

Olaylara döneyim:

Kısa adı ‘’Gota’’ olan diktatörün Saray’ı 9 Temmuz’da binlerce – bu sayıyı kestirmek hiç bir zaman mümkün olmaz- gösterici tarafından basıldı. Sarayın dekoru sokağa döküldü, önemli olan da buydu, artık sırmalar sökülmüştü. Bu eylem onun için ‘’bitiş’’ düdüğü oldu. Gota bu olaydan sonra bir kez havadan, bir kez denizden 2 kez ülkesinden kaçmaya yeltendi, ama beceremedi. Daha doğrusu halk onu gördü, köşeye kıstırdı, ’’Önce yargılanacaksın !’’ dedi.

Sonuncu ve üçüncü hamlede – bütün bunlar 3 güne sığıyor - askeri havaalanı kullanması ve bu firarı gece 03:00’de yapması, ona yaramış olmalı ki, ülkesinden kaçabildi. Bir vekil atadı. Ancak istifa mektubu yanındaydı, çünkü 1948 tarihli Sri Lanka Anayasası cumhurbaşkanı görevden alınamıyor, istifa etmediği sürece ‘’sınırsız sorumsuz‘’ ve yargılanamıyor. Bu yüzden önce firarını gerçekleştirdi. 

Vekilat bıraktığı Başbakan onun yetkilerini üstlendi.

İzleyen gün, devlet radyosuna çıktı. Vekil ‘’OHAL’’ ilan edecekti. Ama göstericiler bu kez radyoyu basıp, yayını kesince, OHAL’de ilan edilemedi. 

Başbakan ‘ın resmi konutu ayın 12’sinde ateşe verildi, onun nerede yatıp kalktığı da belli değil zaten. Maliye eski Bakanı ve Gota’nın kardeşi ABD’ye sığınmış durumda. Merkez Bankasına son 6 ayda atanan 3 Başkan’ın hepsi bu görevden ayrıldı.

Ülkede hanelerin üçte biri çocuğunu doyuramıyor ve her gün 13 saat elektrikler kesik. Döviz yokluğundan gübre ithal edilemedi, ülkenin ana tarım ürünü çay ve pirinç rekoltesi düşük, üreticilerin büyük kısmı yaşam asgarilerini bile karşılayamıyor.

Sri Lanka’daki kalkışmayı salt ekonomik açmazlara indirgemek ucuzluğuna düşmek istemiyorum.

Kanımca yaşananlar, buzulun sadece görünen kısmı….

Sri Lanka, %75‘I Sinhalese’lerden ve % 21‘I Tamil halkından oluşuyor. Tamil’ler ‘’ hak ‘’ isteyecek oldu.

İşte bu Gota ve ailesi, ülkenin beşte birini oluşturan Tamil Kaplanları‘nın isyanını kan ile bastıran bir ‘’ailenin başı‘’ydı. Bu isyanda BM kayıtlarıyla 40.000-75.000 insan öldürüldü. BM soykırım suçunun işlendiğini belgeledi.

Gota, Tamil Kaplanları’nın isyanını bastırdıktan sonra ‘’popüler’’ oldu, Cumhurbaşkanı seçildi. Seçimde, Sinhalese’lere sonsuz ‘’refah’’ vaat etti. Ancak aradan geçen süre vaat edilen refahın sadece Gota Ailesine dağıtıldığını gösteriyor.

Bununla kalmadı, 2019’da ne olduğu hala tam olarak anlaşılmayan eş-anlı gerçekleşen 2 kilise ve 2 otel baskınında 270 insan öldü.    

Siyaset teorisinde ‘’Schmitt Momenti ‘’bir ülke için barıştan sürekli kargaşaya geçişi anlatmak için kullanılır.

İlginçtir, bu momentin isim babası Carl Schmitt ( 1888-1985 ) bir ırkçı ve antisemitdir. ‘’Politik Olanın Tanımlanması‘’ (1927) adlı eseri ‘’yaratılan kargaşa ‘’ anını çok iyi anlatır, rehber bir sözcüktür.

İşte bir ülke bu ‘’moment’’in kapısını aralamışsa, o ülke artık iflah etmiyor.

Tüm diktacı hanedanlar için bu ‘’Schmitt Momenti‘’nin yaşanması er ya da geç kaçınılmaz oluyor, Sri Lanka’da iyi bir örnek.

Sofokles, Kral Oidipus’da ‘’Thebai Laneti ‘’nden söz eder.Evet, 2500 yıl önce Sofokles bu deyişinde haklıydı… Kimileri, hele hele hanedanlıklar ‘’lanetli’’ oluyor.

Şimdi, geçmiş hafta hicabını başından çıkarıp atıp sokağa dökülen İran’lı kadınlar, zaten her gün sokaklarda olan Arjantin’liler, görünüşte çok sakin gözüküp ‘’yetti artık’’ diyen Laos halkı, bu ülkelerin hepsi Schmitt Momenti‘nin zemberiğini kuruyorlar.

Tarihin bize verdiği bir ders var: Değişimler / dönüşümler örgütlenmiş insanların eseridir. Değilse, sonuçları ne olursa olsun işin adı ‘’ kalkışma ‘’ olur.

Bakalım Sri Lanka’da işin yönü nereye evrilecek ?

ETİKETLER; Karadeniz Ekonomi

Karadeniz'in İlk ve Tek Ekonomi Portalı

Okumak İçin Resimlere Tıklayınız.
Kapat
× Anasayfa Abone ol Tüm haberler Ekonomi Bölgesel Şirketler Gündem Belediye Sektörler Politika e-Dergi e-Gazete Web TV Künye Karadeniz sohbetleri Yazarlar