Türkiye’nin, Libya’nın BM tarafından tanınan hükümetine verdiği askeri desteği arttırarak Hafter’e bağlı muhalif güçlerin Trablus’u ele geçirmesini engellemesi ve Türkiye’nin Libya ve Akdeniz için stratejik, siyasi ve ekonomik çıkarlarını gözeterek attığı tüm adımlar sonucu Trablus hükümetinin ayakta kalmasını sağlaması ve ortak hareket etmesi memnuniyet vericidir. Libya Türkiye’nin denizden sınır komşusudur.

Önceki Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi’nin kardeşçe lideri Albay Muammer Muhammed Ebu Münyar el-Kaddafi’nin 23 Ağustos 2011’de devrilmesinin ardından 26 Ağustos 2011-2020 yılları arasında son on yıl içinde Libya özelinde on kadar programa katıldım. Bunlardan bazıları;

18 Ocak 2020 tarihinde, Mütevelli ve Meclis Üyesi olduğum Karadeniz Eğitim Kültür ve Çevre Koruma Vakfı ve bünyesinde kurulan Karadeniz Stratejik Araştırmalar Merkezi (KASAM) tarafından, oğlu Hesham Mangush’un katılımıyla gerçekleştirilen Libya eski Başbakanı merhum Muhammed El Mangush’u anma programı ve ardından programın açılış konuşmasını Karadeniz Vakfı ve KASAM Başkanı Yusuf Cevahir’in yaptığı Türkiye – Libya ilişkileri üzerine panele katıldım. Moderatörlüğünü T.C. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı ve KASAM Genel Koordinatörü Prof. Dr. Zekeriya Kurşun’un gerçekleştirdiği panelde konuşmacılar ise Libya’nın Ankara eski Büyükelçisi Abdurrezak Muhtar Ahmed Abdülkadir, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye – Libya İş Konseyi Kurucu Başkanı Ersin Takla ve T.C. İbn Haldun Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Vehbi Baysan. Türkiye’nin önemli bir devlet olduğunu vurgulayan Libya’nın Ankara Büyükelçisi Abdurrezak Muhtar Ahmed Abdülkadir konuşmasında Türkiye ile Libya’nın ilişkilerinin çok eskiye dayandığını söyledi ve Türkiye’nin duruşunun ve Libya’nın yanında olmasını her zaman sevinçle karşıladıklarını belirtti. Türkiye’nin önemli bir devlet olduğunu vurgulayan Abdülkadir “İlişkilerimizi tekrar canlandırarak sürdürmemiz lazım.” dedi.

31 Mayıs 2013 tarihinde TOBB Plaza İstanbul’da, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye – Libya İş Konseyi tarafından Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) Tahkim Divanı Türk Üyesi Prof. Dr. Ziya Akıncı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Cemile Demir Gökyayla’nın katılımıyla gerçekleştirilen Türkiye ile Libya arasında yürürlükte bulunan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması çerçevesinde Libya alacakları ile ilgili 8’inci değerlendirme toplantısına,

7 Mart 2013 tarihinde TOBB Plaza İstanbul’da, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye – Libya İş Konseyi ve T.C. Ekonomi Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen 7’nci Libya değerlendirme toplantısına,

8 Aralık 2012 tarihinde Çırağan Palace Kempinski İstanbul’da, TOBB ve DEİK Türkiye – Libya İş Konseyi tarafından gerçekleştirilen, Libya Genel Ulusal Kongre Başkanı ve Devlet Başkanı Mohammed Yusuf El-Megarif ve beraberindeki heyeti ile akşam çalışma yemeği toplantısına,

23 Ekim 2012 tarihinde Sheraton Ataköy İstanbul’da, MEED (Middle East Business Intelligence) tarafından Libya Milli Genel Kongresi himayesinde ve DEİK işbirliği ile Libya Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Fonu Başkanı Dr. Mahmoud M. Badi’nin konuşmacı olarak katılımıyla gerçekleştirilen Libya Günü (Libya Focus Day) programına,

17 Eylül 2012 tarihinde TOBB Plaza İstanbul’da, Libya Ankara Büyükelçisi Abdurrezak Muhtar Ahmed Abdülkadir’in katılımıyla DEİK Türkiye - Libya İş Konseyi tarafından gerçekleştirilen 6’ncı Libya değerlendirme toplantısına, 

7 Mayıs 2012 tarihinde TOBB Plaza İstanbul’da, DEİK Türkiye - Libya İş Konseyi tarafından, Libya İskan ve Altyapı Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Fadlalla Abdul Hamid Hassan, The Organization for Development of Administration Centers (ODAC) Genel Müdürü Dr. Hadi Muhammed El Sherif ve Libyan Housing and Infrastructure Board (HIB) Genel Müdürü Muhamed Faiz El Abbar’ın katılımlarıyla gerçekleştirilen toplantıya,  

26 Ağustos 2011 tarihinde ise Conrad İstanbul’da, Türkiye’nin eş-başkanlığını yaptığı Libya Temas Grubu’nun İstanbul toplantısı öncesi Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri, Ekonomi ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanları başkanlığında gerçekleştirilen, Libya’da son dönemlerde yaşanan olaylarla ilgili durum değerlendirmesinin ve önümüzdeki dönemde Libya Ulusal Geçiş Konseyi ile birlikte Libya’nın inşaası alanında yapılacaklara dair eylem planının görüşüldüğü toplantıya katıldım. (Not: 100'den fazla ülke ve Birleşmiş Milletler tarafından tanınmıştır. 8 Ağustos 2012 tarihinde geçici olarak görevlendirilen Libya Ulusal Geçiş Konseyi, yetkilerini 200 üyesi bulunan meclise bıraktı. Genel Ulusal Kongre, yasama yetkilerini geçici konseyden devraldıktan sonra Muammer Kaddafi’nin devrilip öldürüldüğü ayaklanmalar sırasında oluşturulan Libya Ulusal Geçiş Konseyi lağvedilmiştir.)

Libya’dan bahsetmişken Libya’nın efsane eski Başbakanı Türkiye ve Türk dostu merhum Muhammed El Mangush’u burada anmadan geçemem. Eski başbakan Mangush ile ilk tanışmam iş insanı ve Karadeniz Vakfı genel başkanım da olan merhum İbrahim Cevahir vasıtasıyla İstanbul’da gerçekleşti. İstanbul’daki eğitim yaşantısına Kabataş Lisesi ile başlayan Mangush, 1964 yılında İTÜ’den mühendis olarak mezuniyetinin hemen ardından ülkesine geri dönüp vatanına hizmet etmeyi kendine vazife bildi. Vazife bildiği ve ölene dek asla unutmayacağı bir şey daha vardı Mangush’un; Türkiye ve Türkler. 1969 yılında Albay Kaddafi’nin Libya’da iktidara gelmesiyle kendisine devlete hizmet yolu açılan genç mühendis Mangush, Libya İskan Bakanlığı’nda görev aldı. 13 yıl boyunca bu pozisyonda görev yapan Mangush ülkesine iskan anlamında büyük katkılar sağlarken bu katkıları Türkiye ile birlikte gerçekleştirdi. Bakanlığı döneminde de Türklerin uluslararası alandaki ilk yurtdışı inşaat çalışmasının başlamasına sebep oldu. Libya’nın en büyük limanlarından biri olan Tripoli’nin inşası için Avrupa ve Asyalı çok sayıda müteahhit başvuru yaparken, o vefa borcu olan ve sonrasında da “Ne yaparsam yapayım onlara borcumu ödeyemem” diyeceği Türkleri seçti. Kendisine yöneltilen “Teminatları yok, paraları var mı belli değil, bu firmaları neden seçtin?” sorularına ise tek cevabı “Türkler’in teminatı benim.” 1997 yılında Libya başbakanı olarak seçilen Mangush, 2001 yılına kadar bu görevde bulundu ve Türkiye ile ilişkilerini hep üst düzeyde tuttu. Mangush, başbakanlığı döneminde de Türk firmalar ile birlikte çalışmaya devam etti ve bu çalışma onu hiç pişman etmedi. 1969 yılına kadar yurt dışında hiçbir faaliyeti bulunmayan sektör, 1969’dan sonra 42 yılda tam 325 milyar dolarlık faaliyetin altına imzasını attı. Bu süreçte aralarında çok büyük projelerin de bulunduğu 8 bin 160 eser hayata geçirilirken hepsi de Türkiye’nin elinden çıktı. 2002 yılında Türkiye’ye Ankara Büyükelçisi olarak atandı ve 2005’e kadar bu görevine devam etti. 29 Mart 2016’da İstanbul’da vefat ederek vasiyeti üzerine İstanbul’a defnedildi.

Tarkan Deniz

12 Eylül 2020