Bu yazımızda, duygularımızı ve enerjimizi yok eden ve Meryem Uzerli dahil birçok sanatçının da maruz kaldığı son yılların popüler sendromu olan Tükenmişlik sendromu ele alınacaktır. Özellikle sağlık ve eğitim gibi duygusal emek gerektiren mesleklerde sıkça görülen bir durum olan Tükenmişlik kavramını, “şevk, enerji, idealizm, perspektif, amaç kaybı; sürekli strese, umutsuzluğa, çaresizliğe ve kapana kısılmışlık duygularına neden olan fiziksel, duygusal ve zihinsel bir tükenme durumu” olarak tanımlanmaktadır. Tükenmişlik, kişinin iş yaşamında ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde olumsuzluklara yol açan; özsaygı yitimi, kronik yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının gelişimi ile birlikte seyreden fiziksel, duygusal ve entelektüel tükenmeyle karakterize bir sendrom olarak ele alınmaktadır.  Tükenmişlik kavramı, “duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme” olarak üç alt boyutta ele alınmaktadır.

Duygusal Tükenme: Duygusal tükenme, insanlara yardım ederken, duygusal taleplerin aşırılığı yüzünden ortaya çıkan, enerji eksikliği ve bireyin duygusal kaynaklarının bittiği hissine kapılma durumudur.  İlgili literatüre göre, bu aşamadaki işgören, gergin, stresli, isteksiz olup duygusal olarak çöküntü içerisindedir

Duyarsızlaşma: Duyarsızlaşma yaşayan kişi, diğer insanlara saygılı ve nazik davranmayı reddedebilir. Diğer taraftan onların istek ve taleplerini göz ardı edebilir. Bu durum diğerlerine karşı aldırmazlık, nefret hissetme ve onlardan uzaklaşmayı da içeren davranış kalıplarına dönüşebilir Kısaca bu aşamada empati yokluğu ortaya çıkar ve iletişim kurulan insanlarla karşı mekanik davranışlar ortaya çıkar.

Kişisel Başarı Noksanlığı: Kişisel başarıda düşme hisseden birey kendisini yetersiz hissedip yetkin bir birey olmadığını düşünür ve motivasyonu da düşer. Bu boyutta birey kendisine ilişkin değerlendirmelerinde genel bir olumsuzluk hisseder, işinde ilerleme kaydetmediğini, hatta gerilediğini, harcadığı çabanın bir işe yaramadığını ve çevresinde bir fark yaratmadığını düşünür.

Tükenmişliğe Neden Olan Faktörler.

Karakteristik ve demografik özellikler: Yaş, eğitim durumu, medeni durum, cinsiyet, çocuk sayısı, işe aşırı bağlılık duyma, kişisel beklenti düzeyi, bireysel performans, kişilik özellikleri, işe bağlı stres, iş doyumu ve motivasyon, çalışma arkadaşları ve yöneticileriyle iletişim düzeyi.

Örgütün Yapısı:  İş güvencesi, kariyer yapma ve ilerleme olanakları, liderlik türü, bağımsız çalışma veya sürekli kontrol altında olma durumu, örgütteki adalet uygulamaları, karalara katılım, örgüt kültürü, destek ve araç yetersizliği ve diğer yapısal sorunlar.

Yapılan İşin Niteliği:  İş ve iş saati yükü, sınır birimlerde (sürekli insanlarla temas veya çok az temas) çalışmak, riskli işler yapmak, işin değersiz olduğunu hissetmek ve işin rutinlik derecesi vb.

Tükenmişlikten kurtulmanın yolları için bazı öneriler;

• Sürekli aynı birimde çalışanlar zamanla rutinleşir. Bunu kırmak için, başka birimlere veya kurumlara rotasyon yapılabilir.
• Çalışanların iş yerinde sosyalleşecekleri hobi alanları oluşturmak, motivasyon seminerleri ve geziler düzenlemek yararlı olabilir
• Görev ve rol belirsizliğini ortadan kaldırmak çalışanların işlerini daha rahat yapmasını sağlar.
• Çalışanların fikirlerini önemseyen bir yönetim şekli, tükenmişliği önler.
• Tükenmişlik konusunda belirli periyotlarla araştırmalar yapıp bu sendroma maruz kalanlara psikolojik destek vermek tükenmişlik seviyesini azaltır.

2020 yılının enerjik, umut dolu ve bütün güzellikleriyle gelmesini temenni eder, İşlerimizi aşkla, coşkuyla ve tükenmeden yapan bir toplum olmamızı umut ederim.

Kaynak: Nasıl Başardılar? Az Yayınları, Taşkın Kılıç, 2017