Daha önceki aylarda S&P ve Fitch Ratings de notumuzu düşürmüştü fakat en düşük notu Moody’s vermiş oldu. Bu duruma neden olarak da artan enerji fiyatları nedeni ile ülkenin daha fazla baskı altında olacağı belirtilirken; büyüme oranlarında da beklenti aşağıya çekildi.

Artan enerji fiyatlarının yaratacağı baskı cari açık olarak karşımıza gelecektir. Yaz aylarında turizme dayalı olarak her ne kadar açık vermeye devam ediyor olsak da kontrol altında olan cari açık , kış aylarında çok daha fazla artacaktır. Ekonomisi bizden çok daha iyi olan Avrupa ülkeleri dahi enerji konusunda tedbirler alırken bizim de bu konuda harakete geçmemiz gerektiğini söylemeye gerek yok. Ukrayna ve Rusya savaşına bağlı olarak uygulanan yaptırımlar Rusya’ya baskı uygularken Avrupa ülkelerini de zor duruma sokmaktadır. Enerjiye ulaşamadıklarında üretimde yaşayacakları sorunlar; ekonomilerine zarar verecektir.

Rusya’nın bu durumda Türkiye’yi kullanarak çözüm bulmaya çalışması; ayrıca Avrupa ülkelerinin de Türkiye üzerinde Rusya ile bağlarını koparmak istememesi muhtemel. Bu durumu ne kadar lehimize çevirebiliriz veya raydan çıkmış ekonomimize ne kadar faydası olur kestirmek zor. Henüz daha problemimizin ne olduğunu kabullenemediğimiz için; hangi ilacı kullanırsak daha çabuk iyileşeceğimize dair bir fikrimiz olmuyor maalesef. Akkuyu Santraline bağlı olarak ülkeye giriş yapan rezervler ne kadar süre ile ülkede kalacak? Sanırım bu da cevabını bilmemiz gereken sorulardan bir tanesi.

Cari açığın var olması ithalat ile ihracat arasındaki negatif farkın karşılandığı anlamı taşıyor. Yani ithalatınız ihracatınızdan fazla fakat siz bunu bir şekilde finanse ediyorsunuz. Nasıl finanse ettiğiniz ise elinizde mevcut imkanlara bağlı. Yurtdışından yatırım amaçlı gelen dövizlerle mi yoksa dışardan borçlanarak bulduğunuz dövizlerle mi açığı kapatacağız? Yatırım amaçlı Türkiye’ye döviz gelebilmesi için güven ortamının sağlanması gerekmektedir. Güven ortamının olup olmadığını teyit etmek için yabancı yatırımcı kredi derecelendirme kuruluşlarının notlarına veya CDS riskimize bakacaktır.

Derecelendirme kuruluşlarının notumuzu düşürdüğü ve CDS riskimizin ekonomik olarak benzer olduğumuz ülkelerle karşılaştırıldığında yüksek olduğu düşünülürse yatırımlara çok güvenmemek gerekir; en azından bu dönemde. Borçlanarak döviz bulma seçeneğinde ise maliyetlerimizin yüksek olacağını söyleyebiliriz. Nedeni de riski yüksek olan bir borçludan; daha fazla oranda ödeme yapması ve daha fazla maliyete katlanması beklenir. Şu aşamada biz riskimiz yüksek olsa da yüksek maliyete katlanarak bu borçlanmayı yapabiliyoruz. Ayrıca cari açık için bir diğer yöntem var ki o konuda artık vatandaşlarımız bile bilgi sahibi; negatif rezerv!! Bu konu için ayrı bir makale yazılabilir.

Bu durumda cari açık ile olan imtihanımızı nasıl vereceğiz? İhracatımızın rekorlar kırdığı bir dönemde ithalatımızın daha fazla rekor kırdığını görebilirsek hangi çözümün daha iyi olduğuna karar verebiliriz. Ayakta durmaya çalışan sanayicilerimize, esnafımıza ve çiftçimize daha fazla destek olmamız gereken bir zaman olmamıştı. Ticaretin kanunu deyip; finansal olarak güçlü olmaları gerekir diyemeyiz. Üretim yapması gerekenleri desteklemez ve bu alanı yabancıların eline bırakırsak söz sahibi olamayız ve daha önceki yazılarımızda söylediğimiz gibi soframıza koyacağımız ürün bulamaz hale geliriz. Yiyecek ekmeğimiz olmadığında da lüks otomobiller veya giyim markaları yada teknoloji bizi kurtarmayacaktır. Bulunduğumuz coğrafi bölgenin bize sunduğu yeraltı ve yerüstü kaynakları ile yetinmek durumundayız. Petrol veya doğalgaz rezervlerimizin Ortadoğu, Rusya veya Avrupa ülkeleri ile boy ölçüşemeyeceğini biliyoruz; fakat bunlar dışında mevcut olan kaynaklarımız da onlar da yok. Kaynaklarımızı verimli kullanmak ve kendimize yetmek zorundayız.